We onderscheiden vier basiskwaliteiten in de stem gebaseerd op de mate van sluiting van de stemplooien zelf binnen één enkele trillingcyclus. Overigens zijn deze stemkwaliteiten ook gerelateerd aan de toonhoogte en kennen een klinkerconfiguratie. Sommige klinkers faciliteren speech (aa, ee), andere klinkers juist de roepstem (oo, uh, ò).
Vijftig procent of minder sluiting
Centraal staat onze gewone mededelingen-spreekstem (speech) met een sluiting tussen de 30 en 50%. Deze kwaliteit gebruiken we vooral in ons lage middenbereik.
Dan is er speech met cry: stemplooien zijn dunner, sluiting is groter dan 0 maar kleiner dan 30%. Het stemvolume is lager en zachter van karakter. Stem klinkt zangerig en toontreffen is ineens een makkie. Toonhoogte kan flink variëren in deze kwaliteit en kent het grootste bereik. Voorkeursklinkers zijn hier: ie en oe.
Falsetstem (gehaucht): er treedt geen volledige sluiting op. Stem klinkt als een zuchtje en heeft iets van het karakter van een dwars- of een blokfluit: bijna alleen grondtoonfrequentie met een ruisje. Je bent snel door je adem heen. Is in het hoge middenbereik veel sterker dan op lage tonen en doorgaans met minder ‘valse lucht’ erop. Falset kent geen voorkeursklinker(s).
Vijftig procent of meer sluiting
Vanuit onze speech kunnen we ook dikker worden en dus luider met de stem:
Bij meer dan 50% sluiting -zeg vanaf 60%- krijgt de stem een roepend karakter. In verschillende stemmethoden draagt deze kwaliteit een andere naam. Zo heeft men het in CVT over curben, overdrive en edge; in EVT over belten.
Kenmerkend voor de roepstem is dat het volume flink toeneemt met een intense klank, vooral door de enorme versterking van de eerste boventoon (oktaaf). Verder draagt de stem over een grotere afstand, is de intonatie veel preciezer dan in speechkwaliteit en wordt er veel minder adem verbruikt.
De roepstem begint bij vrouwen vanaf ongeveer een toon van 220 Hertz (lage a). Rond de hoge d2 (573 Hz) wordt het roepen moeilijker en neemt stemplooimassa weer af, ook in een kwaliteit als belten (belten is roepen met extreem veel twang).
Roepen is de meest interessante kwaliteit in de hoge mannestem en is dus ook voor de vrouwentenor van grote betekenis. Vanuit een uitroep kan worden gezocht naar een zachtere roep door cry toe te voegen of juist meer volume door de stemweg te verlengen en /of door een configuratie te zoeken die de hoge frequenties versterkt (twang, zangersformant).
Oefeningen om de roepklank te vinden.
Tijdens het roepen is de gewaarwording een extreme sluiting van 60% of meer: de klank is luid en intens, ontspannen en vrij donker van kleur, maar zonder krakende of snerpende bijgeluiden en zeker geen lucht of ruis. Het is de kwaliteit die je gewend bent te horen van mannen in de volgende situaties:
De groenteman op de markt die zijn waren aanprijst; de zingende voetbalsupporter met een slok op; de oproep tot gebed in de moskee.
De volgende associatie is voor vrouwen een goede ingang:
Imiteer de maandelijkse maandagsirene om 12:00 uur: start op een lage toonhoogte en glij omhoog op een uh, of ò of (h)oo. De volgende sleutels helpen om de kwaliteit te vinden: Leun een beetje naar achteren met je bovenlijf, vorm met je handen een megafoon voor je mond en roep echt over het dal naar de volgende bergtop; Je onderkaak is helemaal ontspannen en kin valt naar achteren.
Let op:
Controleer of je in buikstreek niet extra aan het aanspannen bent om te helpen. Wel voel je een weerstand in de uitademing omdat de stemplooien zo stevig gesloten zijn. Als het goed is kun je de roep eindeloos lang aanhouden. Let op dat je niet opdunt tijdens het naar boven glijden want dan flip je terug naar gewone speech of speech met cry.
Variant 1: Roep je hond terug op de hei of in het bos, bijv. met de naam: Hector.
Variant 2: Je staat als groenteman of -vrouw op de markt en prijst je waren aan: bloemkolen, appelen, rozen en tulpen. Hou de woorden aan op de uh-klank van de laatste lettergreep.
Variant 3: Je helpt een autobestuurder tijdens het inparkeren en roept: Ho als het nodig is.
Opmerking: Er zijn nog geen video’s beschikbaar van deze oefeningen dus je moet het doen met deze aanwijzingen en met je eigen verbeelding.